Dreigt er voor China een verloren decennium, net als Japan heeft gekend? Het zou niet nodig zijn, want Xi Jinping heeft de middelen om aan dat lot te ontsnappen en zou die moeten gebruiken, betoogt The Economist.
Sinds de Chinese vastgoedbubbel is gebarsten, vragen journalisten, economen, investeerders en beleidsmakers of China dezelfde kant opgaat als Japan, merkt Richard Koo van het Nomura Research Institute op. Koo heeft veel kennis van de nasleep van financiële excessen. Toen het herstel van de Amerikaanse economie na de Eerste Golfoorlog in 1991 begon te haperen, maakte zijn toenmalige baas bij de New York Federal Reserve, Edward Frydl, zich zorgen over een overhang aan schulden en commercieel vastgoed. De vraag naar krediet liep terug omdat bedrijven zich richtten op het versterken van hun balans. Zo kwam hij op de term "balansrecessie".
Balansrecessie trad ook in Japan op
Koo realiseerde zich later dat Japan dezelfde problemen kende, maar dan nog een graadje erger. Nadat de zeepbel op de aandelenmarkt in 1989 uiteenspatte, kelderden de aandelenkoersen met 60% in minder dan drie jaar. De vastgoedprijzen in Tokio daalden meer dan tien jaar lang. Het land ging jarenlang gebukt onder deflatie. Veel bedrijven met schulden op de balans om onroerend goed of belangen in andere bedrijven te kopen, waren technisch failliet. Maar ze bleven liquide en konden aan hun lopende verplichtingen blijven voldoen. Deze bedrijven focussen in plaats van op het maximaliseren van de winst, op het afbouwen van hun schulden. In een gezonde economie investeren bedrijven in uitbreiding. Maar niet in Japan na 1989. Bedrijven begonnen schulden af te lossen. Het traditionele financiële tekort veranderde in een chronisch financieel overschot. Dit beroofde de economie van de broodnodige vraag en ondernemingskracht, met meerdere decennia aan deflatie tot gevolg.
China lijkt op Japan
Gaat China nu dezelfde kant op als Japan? Chinese bedrijven hebben zelfs meer schulden opgebouwd in verhouding tot het bbp van het land dan Japan in de periode voor 1989. De huizenprijzen in China staan onder druk, wat de balansen van huishoudens en vastgoedbedrijven aantast. De kredietgroei neemt af, ondanks renteverlagingen. Volgens Koo bevindt China zich al in een balansrecessie. Voeg daar een krimpende bevolking en een concurrentiestrijd met Amerika aan toe en dan zijn er genoeg redenen om somber te zijn. Misschien is het Japanse scenario wel het beste scenario.
Toch is er verschil
Toch ziet Koo ook verschillen. Een groot deel van de schulden van Chinese bedrijven zijn schulden van staatsbedrijven. Die bedrijven zullen blijven lenen en uitgeven, als de Chinese beleidsmakers dat willen. Bij particuliere bedrijven zijn de schulden geconcentreerd bij projectontwikkelaars. Zij zijn hun schulden aan het afbouwen en minder aan het investeren in nieuwe huisvestingsprojecten. Dat is verklaarbaar in het licht van de dalende vastgoedprijzen en de zwakke huizenverkoop.
Nu de hausse op de vastgoedmarkt voorbij is, zijn huishoudens minder rijk. Dit leidt waarschijnlijk tot terughoudendheid in hun uitgaven. Huishoudens hebben de afgelopen maanden hypotheken vervroegd afgelost en dat heeft bijgedragen aan de sterke terugval van de kredietgroei. Maar de schulden van huishoudens zijn laag in verhouding tot hun bezittingen. Koo ziet dat als een logische reactie dat huishoudens oude, relatief dure hypotheken aflossen, zelfs als dat betekent dat ze beleggingen moeten aflossen die nu een lager rendement bieden.
De statistieken over de geldstromen laten zien dat het bedrijfsleven naar een financieel overschot verschuift. Dit wordt grotendeels veroorzaakt door het aanpakken van schaduwbanken, meent Xiaoqing Pi van Bank of America. Wanneer financiële instellingen buiten beschouwing worden gelaten, is de kredietvraag van het bedrijfsleven nog steeds aanwezig. Chinese bedrijven hebben nog niet de focus verlegd van winstmaximalisatie naar schuldafbouw zoals Japan het deed.
Leer van Japan en laat de overheid zijn rol pakken
Deze verschillen laten zien dat China zich nog niet in een recessie bevindt die vergelijkbaar is met die in Japan. En Koo ziet één groot verschil tussen de beide landen. Toen Japan in een recessie terecht kwam, had niemand een naam voor het probleem of een idee hoe het te bestrijden. Nu wel, en de oplossing is eenvoudig. Als huishoudens en bedrijven zelfs bij een lage rente niet willen lenen en uitgeven, dan moet de overheid dat doen. Begrotingstekorten moeten de financiële overschotten van de particuliere sector compenseren totdat hun balansen volledig zijn hersteld. Als Xi Jinping het juiste advies krijgt, kan hij het probleem in korte tijd oplossen, meent Koo.
Helaas reageren Chinese functionarissen tot nu toe traag. De centrale overheid heeft ruimte om meer te lenen, maar lijkt terughoudend en houdt liever haar kruit droog. Dit is een vergissing. Als de overheid te laat uitgeeft, zal ze waarschijnlijk meer moeten uitgeven. Het is ironisch dat China in een langdurige recessie dreigt terecht te komen, niet omdat de privésector zijn financiën wil saneren, maar omdat de centrale overheid haar eigen balans niet genoeg wil oprekken.