AI heeft op korte tijd al een indrukwekkend parcours afgelegd. De vraag die zich nu stelt is: in welke mate heeft AI al zijn intrede gedaan op de financiële markten?
Een van de meest opvallende beurs-sessies in 2023 vond plaats op 22 mei toen het toonaangevende technologiebedrijf Nvidia zijn resultaten presenteerde. De focus lag op de zogenaamde forward guidance. Dat is de mate waarin het bedrijf zijn omzetverwachtingen handhaaft of bijstuurt.
Wat betreft toekomstige omzet van AI-producten sloegen de prognoses in als een bom: voor het tweede kwartaal voorspelde Nvidia een omzet van 11 miljard dollar, terwijl de consensusverwachting van de markt van 7,2 miljard dollar was. In Q2 2022 bedroeg de gerealiseerde omzet 6,7 miljard. Als gevolg daarvan schoot het aandeel op die dag met maar liefst 36,3% omhoog.
Parcours
AI heeft op korte tijd al een indrukwekkend parcours afgelegd. De wereld werd voor de eerste keer, spelenderwijs, letterlijk overweldigd door dit fenomeen. In 2010 richtte neurowetenschapper Demis Hassabis het bedrijf Deepmind op, waarin Google in 2014 het meerderheidsaandeel van 400 miljoen Britse pond verwierf. In 2016 verraste Deepmind de wereld met zijn AI-gedreven speelconsole AlphaGo, die zowel de Europese kampioen als de wereldkampioen in het bordspel Go vernederde.
De meest opmerkelijke prestatie vond echter plaats in 2017 met de introductie van AlphaZero. Deze AI-machine wist zich in slechts enkele uren tijd te trainen (‘AI selflearning from scratch’, vandaar ‘zero’) tot een volwaardige schaakgrootmeester. AlphaZero nam het op tegen Stockfish 8, destijds de krachtigste schaakcomputer. Het verbluffende resultaat na 100 partijen? 72 remises en 28 winstpartijen voor Alphazero: dus geen enkel verlies voor ‘the new chess kid on the block’!
We kunnen er daarom niet omheen: AI heeft de laatste jaren zijn opmars ingezet en we worden er meer en meer mee geconfronteerd. Er is veel hoop gericht op medische toepassingen (detectie en behandeling van ziekten), robotica, navigatie, automobiel, etc.
De vraag die zich nu stelt is: in welke mate heeft AI al zijn intrede gedaan op de financiële markten? Meer bepaald: zijn er al toepassingen in portefeuillebeheer en indien ja, in welke mate zijn die op consistente basis beter dan het gemiddelde markrendement?
AI-gedreven portefeuille
Laten we beginnen met enkele positieve uitschieters. In 2017 publiceerde Bloomberg een interview met Desmund Lun, een doctor in de celbiologie die op dat moment al 4 jaar een AI-gedreven portefeuille beheerde. Dat AI-algoritme was deels gebaseerd op zijn doctoraatsthesis, die de verschillende groeipatronen van algen analyseerde (je kunt het zo gek niet bedenken). Het resultaat: gedurende die periode van 4 jaar behaalde hij een indrukwekkend gemiddeld jaarlijks rendement van maar liefst 21%.
Nog opvallender is Luns verklaring: “Niet alles wat de AI-module doet is black box. Er zijn wel degelijk momenten waarop we begrijpen waarom bepaalde aankoop- en verkooptransacties plaatsgrijpen. Maar er zijn ook voldoende voorbeelden waarbij we in het duister tasten over de beweegredenen van de AI-module bij zijn handelsstrategie.”
Een ander voorbeeld doet zich voor toen ik in 2019 persoonlijk onderzoek deed naar AI. Ik botste op een commerciële tussenpersoon van een Engels beurshuis hier in Brussel. Hun door AI gedreven portefeuillebeheer had slechts een trackrecord van twee jaar, maar ook hier waren de resultaten bemoedigend. Het AI-model slaagde erin om de maand december 2018 licht positief af te sluiten, terwijl de Amerikaanse beurs een duik nam van maar liefst 6%.
Maar kunnen we op basis van die voorbeelden al concluderen dat door AI gedreven portefeuillebeheer zo op punt staat dat het definitief de mens achter zich laat?
De realiteit blijkt genuanceerder. Sinds 2018 houdt het financieel persagentschap Bloomberg de prestaties bij van 12 belangrijke investeringsfondsen waarvan het portefeuillebeheer voornamelijk door AI wordt gedaan. Wanneer die index van 12 fondsen (Eureka-index) wordt vergeleken met een index van belangrijke hefboomfondsen, krijgen we het volgende resultaat:
De grafiek laat duidelijk zien dat AI zich nog niet tot keizer van de mathematisch beheerde beleggingsfondsen mag kronen. Met een cumulatieve achterstand van 14% over 5 jaar blijft dat jaarlijks een gemiddelde underperformance van bijna 3%. En zelfs wanneer de 12 AI-fondsen worden vergeleken met de rendementsmaatstaven die ze elk voor zichzelf naar voren schuiven, is slechts 45% in staat om die in-housemaatstaf te evenaren of te overtreffen.
Het is geen eenvoudige taak om verklaringen te vinden voor dit wellicht teleurstellende rendement. Sommige analisten wijzen naar vaak chaotische momenten in de markt waarbij rationaliteit niet altijd primeert.
Het grootste gevaar schuilt echter in andere factoren, met name van commerciële aard: wanneer een beleggingsfonds uitzonderlijk goed presteert en beter is dan de markt, is de klant tevreden en stelt hij vaak geen vragen. Wanneer het fonds slecht presteert en men vraagt “Waarom?”, dan is het moeilijk om de klant op dat moment dit antwoord te geven: “Wij weten het niet, vraag het aan de machine”.
Dat is ook de reden waarom het AI-fonds dat ik hiervoor besprak in mijn tweede voorbeeld niet actief wordt gepromoot, noch in het VK, noch in België, Europa of wereldwijd. De commerciële voordelen wegen niet op tegen mogelijke desastreuze commerciële nadelen.
Frankenstein
De meest bekende quote uit Mary Shelleys Frankenstein luidt: “O mijn God, ik heb een monster gecreëerd!”. In de originele versie van Frankenstein verwijst dit naar de hoogmoed van de wetenschapper die zich God waant en de doden terug tot leven brengt. En vervolgens geconfronteerd wordt met de nefaste ethische gevolgen.
Vandaag toont Frankenstein 2.0 in zekere zin gelijkenissen. Het speelt zich nu af op meta-niveau. Het is namelijk niet langer de mens die geniale zaken doet, maar de machine die zichzelf opleidt naar een hoger niveau van supergenialiteit (self-learning AI). Ongetwijfeld zal dat tot mooie resultaten leiden in talloze domeinen binnen onze samenleving. Of de financiële sector daarbij hoort, valt nog te betwisten.
In 1968 serveerde Stanley Kubrick ons ‘2001, A Space Odyssee’. Eén van de memorabele filmfragmenten was wanneer de computer Hal 9000 weigerde om de toegangspoort van het ruimteschip voor de astronaut te openen, met de woorden “I am sorry Dave, but I am afraid I can’t do that.”
Toen leek dat verre toekomstmuziek, in 2023 zijn we met behulp van AI bij deze realiteit aanbeland. Laten we de vingers kruisen dat het toekomstige leger door AI gedreven beleggingsfondsen geen apocalyps veroorzaakt op de beurs, een plek die van nature uit al frequent zeer wispelturige kenmerken vertoont.
Christofer Govaerts is Chief Economist & Investment Strategist bij Bank Nagelmackers. Deze column is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.