€d_Modus Vivendi schreef op 7 december 2017 11:49:
Analyse zeesluis || Nooit een meevaller van 138 miljoen
infra 128
Analyse zeesluis || Nooit een meevaller van 138 miljoen
Een winstmarge van 25 procent op een groot bouwproject is utopie. Bij de zeesluis IJmuiden is nu wel zo’n tegenvaller te verwerken. BAM en VolkerWessels reserveren 138 miljoen euro verlies voor een ontwerpfout met grote gevolgen. Tegenover deze enorme tegenvaller moet een reeks van meevallers staan.
Een meevaller van deze omvang is er namelijk nooit, echt nooit. Logisch, maar dat houdt marges in de bouw structureel laag. Lange tijd werden verliesgevende projecten verweten aan te laag inschrijven en het onderschatten van risico’s. Dat was zeker het geval bij de A15 MaVa en Coentunnel. De reeks rampen-projecten loopt gewoon door met de zeesluis IJmuiden, maar er zijn ook miljoenenverliezen voor de bouwers bij de Gaasperdammerweg, het RIVM en de parkeergarage Eindhoven.
Aanbesteden leidt tot lage marges
De zeesluis is een grote klapper te noemen met 138 miljoen euro, maar daar is de bouwcombinatie wel met open ogen ingestapt. Alle risico’s waren gewikt en gewogen en lagen ook niet meer alleen bij de bouwer. Die les was al getrokken bij de gunning in oktober 2015. Toch werd laag ingeschreven, verrassend laag erkenden de projectmanagers kort na tekening van het contract.
De verplichte stoelendans van het aanbesteden nodigt uit tot laag inschrijven. Concurrentie met andere bouwcombinaties en hoge tenderkosten zorgen voor de wil om te winnen en dus scherp in te schrijven.
Abnormaal lage inschrijving
Alle alarmbellen gingen dan ook af bij de lage inschrijving van 500 miljoen euro voor de zeesluis. Rijkswaterstaat gunde ook niet meteen en een externe audit-commissie lichte de bieding nogmaals door op haalbaarheid. Ook topman Van Wingerden liet gisteren weten dat er vele malen over de fout is heen gekeken.
Ontwerpfouten liggen logischerwijs bij de marktpartijen bij een dbfm-contract. Daar is niets mis mee, want dat is de partij die dit risico het beste kan inschatten. De bouwers slikken dan ook manmoedig en nemen hun verlies. De bouwers hikken nu aan tegen een tegenvaller van 138 miljoen euro, 50/50 te verdelen. Zo’n verliespost slokt bijna de gehele jaarwinst op in een net opkrabbelende markt.
Opdrachtgever gunt bouwer boterham
Toch is er iets structureel mis: want tegen deze forse tegenvallers staat nooit zo’n meevaller. Dat zou simpelweg niet worden gepikt. Een winstmarge van ruim 25 procent op een project. Toegegeven: Opdrachtgevers gunnen over het algemeen bouwers een boterham, ook een met een plakje kaas. Er moet tenslotte worden geïnvesteerd in innovaties en scholing.
Maar daarna houdt het snel op. De meeste grote bouwprojecten worden immers gefinancierd uit publieke middelen. Een winstmarge van 25 procent is niet te verkopen aan de belastingbetaler, hoor je de opdrachtgever denken. Het traject van aanbesteden zorgt bijna vanzelf voor scherpe inschrijfprijzen en lage marges.
Optelsom van dikke min en kleine plusjes
Dat winsten ook nodig zijn om klappen op te vangen bij andere projecten is minder geaccepteerd, maar wel bittere noodzaak. De winst is de optelsom van rode en zwarte cijfers na de eindstreep. De tegenvaller bij de zeesluis levert BAM een winstwaarschuwing op, maar bij VolkerWessels draaien de zaken zo goed dat er nog steeds winst overblijft. Een kwestie van risicospreiding en grote reeks kleine plusjes.
Tegenvallers zijn onvermijdelijk
Tegenover dit diepe dal moet een reeks van piekjes staan, maar ook bij kleinere bouwprojecten is hat niet altijd makkelijk om goede marges te draaien. Het is een van de hoofdoorzaken waarom de bouw structureel kwakkelt met lage marges. Een winstmarge van 3 procent wordt als het langjarige gemiddelde gezien volgens het EIB, maar dat percentage wordt al jaren niet meer gehaald.
Bouwprojecten gaan nu eenmaal gepaard met onzekerheden tijdens de uitvoering, ondanks alle hulpmiddelen van BIM, SE en risicoanalyses. Elk probleem begint klein, maar als het over het hoofd wordt gezien, groeit het razendsnel uit tot een mega-risico. Eentje van 138 miljoen euro in dit geval.
Eerste publicatie door Ingrid Koenen op 7 dec 2017